1. Đặt vấn đề
Trong sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, các giá trị và chuẩn mực văn hóa, trong đó có văn hóa chính trị của đội ngũ lãnh đạo, quản lý có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với việc định hướng sự lành mạnh và tiến bộ xã hội. Để đất nước có thể đạt được những mục tiêu to lớn mà Đại hội XIII của Đảng đã hoạch định đến năm 2030, tầm nhìn 2045, nhiệm vụ xây dựng văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta hiện nay, về thực chất là sự đòi hỏi của thực tiễn đất nước đặt ra. Những phương hướng lớn của việc thực hiện nhiệm vụ này, chính là cần phải nhận thức sâu sắc và thực hiện thành công những nội dung có tính nguyên tắc về nền tảng tư tưởng, lý luận; về lợi ích của nhân dân, của Đảng và của đất nước; về tác phong lãnh đạo, quản lý, và về lối sống đạo đức của mỗi người cán bộ đảng viên chịu trách nhiệm quản lý cấp tỉnh.
2. Về cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh và những yêu cầu về văn hóa chính trị đối với đội ngũ này
Đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta hiện nay,gồm: toàn thể Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, cán bộ thuộc diện Tỉnh ủy quản lý gồm như Bí thư và các phó bí thư huyện ủy hay thành ủy trực thuộc tỉnh, đó là thường trực Ủy ban nhân dân (Chủ tịch và các Phó chủ tịch); người đứng đầu và các cấp phó sở, ban, ngành tỉnh (Giám đốc, các Phó giám đốc sở; Trưởng ban và các Phó trưởng ban; Chủ tịch và các Phó chủ tịch Mặt trận Tổ quốc tỉnh; Liên đoàn lao động tỉnh; Bí thư, Phó bí thư tỉnh Đoàn; các Chủ tịch, Phó chủ tịch Hội liên hiệp Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh cấp tỉnh).
Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ở nước ta, cán bộ nói chung, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh nói riêng có vị trí quan trọng đặc biệt. Đó là những người vận dụng và triển khai chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước thi hành trong đời sống kinh tế – xã hội địa phương. Nếu cán bộ yếu kém thì đường lối, chủ trương của Đảng dù có đúng đắn đến mấy, chính sách, pháp luật dù có phù hợp đến mấy, cũng khó thực hiện được.
Khoản 1 Điều 112 Hiến pháp năm 2013 đã khẳng định rõ chính quyền địa phương (bao gồm cả cấp tỉnh) có hai loại nhiệm vụ, quyền hạn được phân biệt với nhau, đó là: 1). Tổ chức và bảo đảm việc thi hành Hiến pháp và pháp luật tại địa phương và 2). Quyết định các vấn đề của địa phương do luật định. Như vậy, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của cán bộ cấp tỉnh được quy định trong Hiến pháp năm 2013 là tổ chức và bảo đảm thực hiện Hiến pháp, pháp luật tại tỉnh; đồng thời, thực hiện các nhiệm vụ xuất phát từ tính đặc thù địa phương. Đây là quy định nhằmphát huy lợi thế của mỗi địa phương trên thực tế. Hiến pháp cũng quy định nghĩa vụ quan trọng của chính quyền cấp tỉnh là “chịu sự kiểm tra, giám sát của cơ quan nhà nước cấp trên” [Xem:2]. Sinh thời, Tổng Bí Nguyễn Phú Trọng đã nhiều lần khẳng định: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc, là “then chốt của then chốt”, là “nguyên nhân của mọi nguyên nhân” [4; tr.38].
Như vậy, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh, để đáp ứng được yêu cầu của công tác lãnh đạo, phải là những người có bản lĩnh chính trị vững vàng, có tầm văn hóa chính trị ở trình độ nhất định.
Xây dựng và hoàn thiện văn hóa chính trị cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh, ở mức độ lý tưởng, là nhằm phát triển đội ngũ lãnh đạo tỉnh trở thành những người ưu tú, tiêu biểu cho năng lực, trí tuệ, đạo đức, phẩm chất và lối sống tại mỗi vùng văn hoá đặc thù; nghĩa là những người có cả “tâm, tầm, tài, trí” để lãnh đạo, quản lý đời sống kinh tế – xã hội. Đó là những người dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm trước Nhân dân, trước Đảng. Để làm tốt nhiệm vụ của mình, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý đó phải là những người có trình độ hiểu biết về lý luận chính trị, có văn hoá chính trị đạt chuẩn.
Văn hóa chính trị của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh cũng như cán bộ lãnh đạo, quản lý nói chung, trước hết thể hiện ở trình độ hiểu biết của họ về lý luận chính trị, nhưV.I.Lênin đã nói: “Chỉ đảng nào được một lý luận tiên phong hướng dẫn thì mới có khả năng làm tròn vai trò chiến sĩ tiên phong” [1; tr.32]. Trên cơ sở đó mới có niềm tin vững chắc vào mục tiêu, lý tưởng chính trị của Đảng; có đạo đức cách mạng và những hành vi chính trị đúng đắn.
Văn hóa chính trị của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh thể hiện ở khả năng, năng lực lãnh đạo, quản lý, xây dựng và hoàn thiện tổ chức quyền lực chính trị của cán bộ chủ chốt cấp tỉnh. Đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh trong đó bao gồm cả những cán bộ lãnh đạo, quản lý do Đảng bộ tỉnh quản lý, trước hết phải là những người biết sử dụng đúng quyền hạn được phân công, phân cấp, và ý thức đầy đủ trách nhiệm, nghĩa vụ của mình. Khi người cán bộ lãnh đạo, quản lý có tầm nhìn xa, sáng tạo, quyết đoán chính xác, nhạy bén sẽ làm cho uy tín của cá nhân, tổ chức và hiệu quả công việc tăng gấp nhiều lần.
Về khả năng, năng lực lãnh đạo, quản lý, xây dựng và hoàn thiện tổ chức quyền lực chính trị còn đòi hỏi đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý phải có phương pháp tổ chức và nghệ thuật làm công tác chính trị; đồng thời phải có phong cách lãnh đạo, làm việc dân chủ. Phong cách lãnh đạo được quy định bởi chức năng, nhiệm vụ, tổng thể những phẩm chất, tri thức, điều kiện hoạt động và sinh sống của người cán bộ đó, nó luôn gắn liền với tính lịch sử, tính giai cấp, tính chính trị – xã hội, hệ tư tưởng – đạo đức, tâm lý xã hội và truyền thống dân tộc. Vì vậy, trong quá trình làm việc, thực thi nhiệm vụ có nguyên tắc là điều bắt buộc đối với hoạt động của người cán bộ, song điều đó không có nghĩa là loại bỏ thái độ độc lập, sáng tạo đối với việc đề ra những lề lối, cách thức, biện pháp quản lý và thể hiện sáng kiến cá nhân.
3. Một số yêu cầu về xây dựng văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta hiện nay
3.1. Luôn trung thành tuyệt đối với mục tiêu lý tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam và lợi ích của dân tộc
Thực tiễn công cuộc đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế hiện nay đã và đang đặt ra những yêu cầu mới ngày càng cao, đòi hỏi đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta phải thực sự là những người có phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng trong sáng, mẫu mực. Bên cạnh năng lực lãnh đạo, quản lý giỏi, là sự trung thành tuyệt đối với mục tiêu lý tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam và lợi ích của dân tộc.
Về phẩm chất chính trị, phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối đổi mới của Đảng, có sự nhạy bén, sắc sảo về chính trị, tích cực đấu tranh bảo vệ quan điểm, đường lối của Đảng, phê phán những biểu hiện của chủ nghĩa cơ hội, hữu khuynh, cảnh giác cao trước những luận điệu tuyên truyền của các thế lực phản động, thù địch. Đúng như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nói: “Đi đôi với việc nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ trí tuệ, năng lực lãnh đạo, Đảng Cộng sản Việt Nam đặc biệt coi trọng việc rèn luyện đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, chống sự suy thoái, hư hỏng trong Đảng” [4; tr.377].
Cùng với yêu cầu đẩy mạnh giáo dục chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, tuyên truyền sâu rộng đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước, cần coi trọng đúng mức việc bồi đắp lòng yêu nước và mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, ý thức thực hành dân chủ rộng rãi, tinh thần tự phê bình và phê bình thẳng thắn, trung thực; đấu tranh kiên quyết với những nhận thức, quan điểm sai trái, khắc phục những biểu hiện phai nhạt lý tưởng, cơ hội chủ nghĩa. Tiếp tục giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, đề cao tấm gương sáng về phẩm chất, đạo đức, lối sống hết lòng vì Nhân dân, vì sự nghiệp cách mạng; thường xuyên học tập, quán triệt, làm theo tư tưởng, đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh. Để thực hiện điều đó, cần chú trọng đổi mới nội dung, hình thức sinh hoạt của tổ chức Đảng các cấp; thường xuyên lấy ý kiến nhận xét của Nhân dân như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhắc nhở: “Quán triệt quan điểm “lấy dân làm gốc”, các cấp ủy đảng cần động viên, tổ chức và tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân thường xuyên tham gia xây dựng Đảng”[4; tr.262]. Thường xuyên làm tốt công tác tư tưởng chính trị cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, xây dựng cán bộ có lập trường chính trị, trung thành với lý tưởng cách mạng của Đảng, với tư tưởng Hồ Chí Minh, tin tưởng và chấp hành đường lối đổi mới của Đảng, tâm huyết và tận tụy với công việc, có tinh thần trách nhiệm với dân,…có quyết tâm cao trong lãnh đạo, chỉ đạo phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho Nhân dân ở các địa phương, xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định trước mọi khó khăn, thử thách; năng động, sáng tạo, mềm dẻo trong hoạt động để vừa giữ vững ổn định chính trị-xã hội, vừa có thể huy động tốt nhất các nguồn lực để hoàn thành các mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội trong thời kỳ mới.
3.2. Nâng cao năng lực hoạt động thực tiễn, trình độ văn hoá chính trị
Vấn đề cán bộ có tầm quan trọng đặc biệt, sự thành bại của cách mạng Việt Nam phụ thuộc rất nhiều vào đội ngũ cán bộ. Do đó, đây là vấn đề có tính lý luận và thực tiễn sâu sắc, có tính chiến lược cơ bản, lâu dài, là “gốc của mọi công việc”, là vấn đề “then chốt của nhiệm vụ then chốt”.
Để giúp cho đội ngũ đội ngũ cánbộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao thì trong quá trình xây dựng văn hóa chính trị cần chú trọng xây dựng năng lực hoạt động chính trị cho họ. Đây là một trong những phẩm chất quan trọng mà người cán bộ lãnh đạo quản lý nhất định phải có trước yêu cầu của những mục tiêu cụ thể của đất nước và của từng địa phương mà Đại hội XIII của Đảng đã đặt ra đến năm 2030, tầm nhìn 2045.
Trước mắt, cần tập trung vào những nội dung chủ yếu như: Xây dựng về phẩm chất trí tuệ, năng lực trí tuệ và năng lực hành động; năng động, sáng tạo, có năng lực thực tiễn giỏi; năng lực đề xuất những chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ trong phạm vi chức trách sát với thực tiễn, có hiệu quả cao; quyết liệt trong hành động, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, quyết đoán và dám chịu trách nhiệm; có khả năng đoàn kết, quy tụ đội ngũ cán bộ, chấp hành nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ; năng lực hành động phải được thể hiện thông qua việc làm, hiệu quả công tác và kết quả công việc cụ thể; có đủ sức khoẻ để hoàn thành nhiệm vụ:
Một là, tiếp tục điều chỉnh, hoàn thiện chiến lược xây dựng đội ngũ cán bộ phù hợp với tình hình mới. Phải lấy đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm trọng tâm. Trong đào tạo, bồi dưỡng không chỉ chú ý đến bồi dưỡng về chính trị mà phải đặc biệt chú ý đến chất lượng chuyên môn, phải có kế hoạch xây dựng một đội ngũ cán bộ chuyên gia giỏi trên nhiều lĩnh vực, đồng thời có ý thức chính trị cao, có phẩm chất đạo đức tốt. Đội ngũ cán bộ này cũng phải được xây dựng có bài bản với các thế hệ, bảo đảm có sự nối tiếp. Muốn vậy, ngay từ khâu tuyển chọn người đi đào tạo, bồi dưỡng phải thực sự công tâm, công bằng để chọnđược người xứng đáng, tránh tình trạng cán bộ được lựa chọn đi đào tạo, bồi dưỡng không đủ trình độ tiếp thu kiến thức, không đủ phẩm chất trở thành người lãnh đạo, quản lý. Như vậy, không chỉ làm thiếu hụt cán bộ, ảnh hưởng tới sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước mà còn gây lãng phí.
Hai là, tạo môi trường học tập cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta. Việc học tập của đội ngũ này không chỉ diễn ra ở các khóa đào tạo, bồi dưỡng trong trường lớp mà ngay trong quá trình công tác, trong môi trường làm việc hằng ngày của cơ quan, đơn vị mình. Đẩy mạnh cuộc vận động học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và việc thường xuyên học tập, nghiên cứu nghiêm túc các nghị quyết của Trungương trong đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta, gắn học tập với thực tiễn công tác để nâng cao chất lượng, hiệu quả nhiệm vụ được giao.
Ba là, làm tốt công tác luân chuyển, tạo điều kiện cho cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh trưởng thành trong thực tiễn. Những môi trường, điều kiện làm việc khác nhau ở cơ sở sẽ giúp cho cán bộ phát huy được năng lực, sức sáng tạo. Đồng thời, tránh được tình trạng xa rời thực tiễn, nhất là với những cán bộ sau đó công tác ở các cơ quan tham mưu, hoạch định chính sách.
3.3. Tăng cường hơn nữa phẩm chất đạo đức của người cán bộ, đảng viên
Mỗi giai đoạn, mỗi thời kỳ cách mạng cần có một đội ngũ cán bộ thích ứng, có phẩm chất năng lực đáp ứng được nhiệm vụ của thời kỳ ấy. Hiện nay, nước ta đang tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện trong bối cảnh vừa có nhiều thời cơ, thuận lợi lớn, nhưng cũng không ít khó khăn, thách thức, nhất là phải đối diện với mặt trái của nền kinh tế thị trường. Trong thời đại toàn cầu hóa, đất nước hội nhập ngày càng sâu rộng, với chủ trương là bạn, là đối tác tin cậy với tất cả các nước trên thế giới, trong đối tác có đối tượng, trong đối tượng có đối tác, ranh giới bạn, thù rất mong manh tạo ra môi trường, hoàn cảnh phức tạp. Trong tình hình ấy,vẫn còn một bộ phận đội ngũ này chưa thật sự hoàn thiện, trong đó đạo đức cách mạng là vấn đề nổi cộm nhất hiện nay.
Trên thực tế, vấn đề đạo đức cách mạng của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta hiện nay thực sự trở thành vấn đề trung tâm của công tác xây dựng văn hóa chính trị. Để xây dựngđội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta hiện nay thực sự tiêu biểu về đạo đức cách mạng, cần tập trung vào một số phương hướng chủ yếu sau:
Thứ nhất, tiếp tục đẩy mạnh thực hiện cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh một cách thiết thực, hiệu quả. Mỗi cán bộ, phải tự giác học tập, rèn luyện, phải có chương trình hành động cụ thể, thiết thực, tạo được bước chuyển biến sâu sắc về nhận thức, quyết tâm sửa mình theo tấm gương của Người. Cùng với việc làm theo tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, cần phải nêu gương đạo đức của những chiến sĩ cộng sản tiêu biểu qua các thời kỳ cách mạng. Điều đó vừa có ý nghĩa giáo dục truyền thống tốt đẹp của Đảng, của cách mạng, vừa có ý nghĩa tôn vinh những tấm gương sáng trong điều kiệnmới.
Thứ hai, tăng cường công tác giáo dục cán bộ, tạo sự chuyển biến thực sự về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Công tác giáo dục chính trị, tư tưởng phải nhằm nâng cao nhận thức chính trị, giác ngộ giai cấp, giác ngộ cách mạng của cán bộ, đảng viên về Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng, kiên định mục tiêu, lý tưởng cách mạng của Đảng, hết lòng phấn đấu, hy sinh vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, vì hạnh phúc của Nhân dân. Công tác giáo dục chính trị, tư tưởng phải hướng tới sự tự giác ngộ trong tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất, nhân cách, cán bộ, đảng viên thông qua hành động thực tế; luôn cảnh giác trước những cám dỗ về danh lợi, vật chất, tránh rơi vào chủ nghĩa cá nhân, thống nhất giữa lời nói và việc làm, mẫu mực trong chấp hành chỉ thị, nghị quyết, Điều lệ Đảng, pháp luật Nhà nước; luôn nâng cao cảnh giác, chủ động phòng ngừa, đấu tranh phê phán những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ Đảng; làm tốt công tác bảo vệ chính trị nội bộ; giữ gìn sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội.
Thứ ba, tiến hành thường xuyên việc rèn luyện cán bộ, đảng viên trong hoạt động thực tiễn. Cán bộ, đảng viên dù ở cương vị nào cũng phải gương mẫu tốt của sự đoàn kết nội bộ và đoàn kết các dân tộc trong quốc gia; tận tụy phục vụ Nhân dân, phục vụ Tổ quốc, thực hiện nhiệm vụ của mình được Đảng, Nhà nước giao phó coi là đúng nhất: đây là hành động thực sự của sự phục vụ Tổ quốc, phục vụ Nhân dân, là thành tích và là hạnh phúc của mỗi người cán bộ, coi phục vục Tổ quốc, phục vụ Nhân dân vừa là nghĩa vụ ,vừa là niềm tự hào của mình.
Thứ tư, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta phải quán triệt và thực hiện nghiêm túc các phẩm chất: “cần, kiệm, liêm, chính”, “chí công vô tư” [3, tr.115 – 131]; tận tuỵ với công việc chung, là tấm gương cho đảng viên và quần chúng noi theo; tiên phong, gương mẫu trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, bản thân không tham nhũng và kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, không để người thân trong gia đình lợi dụng chức quyền của mình để mưu cầu lợi íchriêng.
3. Kết luận
Xây dựng văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta hiện nay, về thực chất là: 1). Xác định những nội dung có tính nguyên tắc mà nền tảng là những nội dung về tư tưởng, lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, thế giới quan và phương pháp luận cho mọi hoạt động của từng cán bộ. 2). Trong hoạt động thực tiễn, nội dung cốt lõi của văn hóa chính trị là có nhận thực sâu sắc về lợi ích của nhân dân, của Đảng và của đất nước; biết hiện thực hoá những nhận thức đó hoạt động quản lý, thực hiện chức năng của mình. 3). Về phương diện đạo đức, những nội dung cốt lõi của văn hoá chính trị đối với cán bộ cấp tỉnh là tác phong lãnh đạo, quản lý; là trách nhiệm đối với địa phương trong tương quan với đất nước; có lối sống phù hợp với những yêu cầu về phẩm chất cách mang của người đản viên. 4). Về phương diện cá nhân, nội dung cốt lõi của văn hoá chính trị đối với cán bộ cấp tỉnh là được lòng dân và được sự tin cậy của cấp trên. Đây là những yêu cầu vừa trước mắt vừa lâu dài đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh ở nước ta hiện nay.
TÀI LIỆU TRÍCH DẪN
- V.I.Lênin (1978): Toàn tập, t.6, Nxb. Tiến bộ, Mátxcơva.
- Nước CHXHCN Việt Nam (2013): Hiến Pháp năm 2013, https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Bo-may-hanh-chinh/Hien-phap-nam-2013-215627.aspx
- Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, t.6, Nxb. Chính trị quốc gia – Sự Thật, Hà Nội.
- Nguyễn Phú Trọng (2023): Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, Hà Nội.
